Bệnh chết nhanh ở hồ tiêu là gì?

Bệnh chết nhanh là một trong những bệnh nguy hiểm nhất trên hồ tiêu, do nấm Phytophthora capsici gây ra. Bệnh tấn công rễ, gốc và cổ rễ, làm tiêu chết đột ngột, lây lan nhanh chóng trong điều kiện mưa ẩm.

Tên gọi khác: “bệnh thối rễ”, “chết dây tiêu”, “tiêu gục đầu”
Rất phổ biến tại Đắk Lắk, Gia Lai, Đồng Nai, Bình Phước, Bà Rịa – Vũng Tàu...

Dấu hiệu nhận biết bệnh chết nhanh

1. Trên thân, lá và ngọn

• Lá chuyển vàng nhanh, bắt đầu từ ngọn rồi lan xuống.
• Dây tiêu héo rũ toàn bộ, lá không rụng ngay mà khô treo trên dây.
• Cây thường chết chỉ trong 2–3 ngày, không có biểu hiện báo trước.

Nguồn: https://mekosilt.com/benh-hai-tren-cay-ho-tieu/

2. Tại gốc và cổ rễ

• Cạo lớp vỏ ngoài thấy phần gỗ màu nâu đen, nhũn.
• Có mùi hôi nhẹ, vết bệnh lan từ dưới rễ lên cổ rễ.
• Đôi khi thấy chảy nhựa đen quanh gốc tiêu.

Nguồn: https://wasi.org.vn/tra-loi-cau-hoi-benh-chet-nhanh-chet-cham-tren-cay-ho-tieu/

Điều kiện phát sinh bệnh

• Thời tiết mưa nhiều, đất ẩm ướt kéo dài.
• Đất thoát nước kém, mực nước ngầm cao.
• Vườn trồng dày, ít ánh nắng, không cắt tỉa định kỳ.
• Không luân canh, để nấm tồn tại nhiều năm dưới đất.
• Dùng phân hữu cơ chưa hoai mục → tạo môi trường thuận lợi cho nấm.

“Bệnh phát từ gốc, rễ đã thối thì không cứu được. Phải phòng từ trước là chính.”

Tác hại của bệnh chết nhanh

• Gây chết cây đột ngột, mất trắng từng trụ.
• Nhanh lây lan ra cả vườn nếu không kịp thời xử lý.
• Mất công chăm sóc nhiều năm, mất chi phí dựng trụ, giống...
• Nấm tồn tại rất lâu trong đất (3–5 năm) → tái phát dễ dàng vụ sau.

Biện pháp xử lý và phòng ngừa bệnh chết nhanh

1. Cải tạo đất – chống úng

• Làm mương thoát nước, nhất là vào đầu mùa mưa.
• Vun cao gốc tiêu, tránh để nước đọng quanh trụ.
• Trộn thêm vôi bột + Trichoderma vào đất để ức chế nấm.

2. Cắt tỉa dây tiêu định kỳ

• Tỉa cành tăm, cành lá rậm để tạo thông thoáng.
• Loại bỏ dây bị bệnh sớm, đốt xa khu vực trồng.
• Không để dây tiếp xúc với mặt đất – dễ lây bệnh.

3. Bón phân hợp lý

• Không bón đạm (ure) quá mức – cây yếu, dễ nhiễm nấm.
• Tăng cường lân, kali, phân hữu cơ hoai mục, nấm đối kháng Trichoderma.
• Tránh dùng phân tươi, nước phân chưa xử lý.

4. Sử dụng thuốc hóa học và sinh học đúng lúc

• Khi phát hiện bệnh:
  • Dừng tưới nước.
  • Dùng dao cắt bỏ phần rễ, thân bị thối (nếu kịp).
  • Xử lý gốc bằng các thuốc chứa:
    • Metalaxyl
    • Fosetyl-Al
    • Phosphonate
    • Aliette
• Kết hợp rắc vôi + nấm Trichoderma quanh gốc để phục hồi đất.

Lưu ý khi xử lý và phòng bệnh

• Khi thấy 1 cây bệnh, phải đào rãnh cách ly 0,5–1m quanh cây đó.
• Không lấy giống từ vườn đã từng có bệnh.
• Định kỳ 2–3 tháng nên rải nấm Trichoderma quanh gốc tiêu để phòng nấm bệnh đất.
• Vệ sinh dụng cụ làm vườn sau khi tiếp xúc cây bệnh.

Kết luận

Bệnh chết nhanh trên hồ tiêu là "kẻ giết thầm lặng" dưới lòng đất. Khi thấy biểu hiện bên trên thì rễ đã bị tổn thương nặng. Cách tốt nhất là phòng bệnh hơn chữa bệnh.

- Cải tạo đất – chống úng
- Tỉa thông thoáng – không để dây sát đất
- Bón đúng – dùng nấm Trichoderma định kỳ
- Phát hiện sớm – xử lý quyết liệt, cô lập cây bệnh

 Nguồn tham khảo:

• Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI)
• Trung tâm Bảo vệ Thực vật phía Nam – Bộ NN&PTNT
• Hướng dẫn quản lý bệnh chết nhanh hồ tiêu – Dự án VnSAT, Gia Lai, Đắk Nông (2023)