1. Khái niệm về phân phosphat
Phân phosphat là nhóm phân bón vô cơ chứa nguyên tố lân (P) ở dạng dễ tiêu, chủ yếu dưới dạng P₂O₅, có khả năng cung cấp lân cho cây trồng. Một số loại phổ biến:
Supe lân đơn (SSP – Single Superphosphate): chứa 14–20% P₂O₅.
Supe lân kép (TSP – Triple Superphosphate): chứa 40–50% P₂O₅.
DAP (Diammonium Phosphate): chứa ~46% P₂O₅ và 18% N.
MAP (Monoammonium Phosphate): chứa ~48% P₂O₅ và 11% N.
Lân nung chảy (Fused Magnesium Phosphate): phù hợp đất chua, phèn.
2. Vai trò của lân trong cây trồng
Ở mức sinh lý và sinh hóa:
Là thành phần của ATP, ADP, NADPH → cung cấp năng lượng cho quá trình trao đổi chất.
Tham gia vào quang hợp, hô hấp và tổng hợp axit nucleic (ADN, ARN).
Giúp cây hình thành bộ rễ khỏe, ăn sâu và lan rộng, tăng khả năng hút nước và dinh dưỡng.
Thúc đẩy ra hoa, đậu quả, hạt chắc và tăng chất lượng nông sản.
Thiếu lân:
Cây sinh trưởng chậm, lá già có màu tím đỏ do tích tụ anthocyanin.
Bộ rễ kém phát triển, dễ đổ ngã.
Giảm năng suất và chất lượng quả/hạt.
3. Công dụng của phân phosphat trong nông nghiệp
1. Kích thích ra rễ: đặc biệt quan trọng với cây con, cây mới trồng và giai đoạn đầu vụ.
2. Tăng cường sức chống chịu: giúp cây chống hạn, chống rét và sâu bệnh tốt hơn.
3. Cải thiện năng suất: tăng số hoa, tỷ lệ đậu trái, hạt chắc, quả to.
4. Cải thiện chất lượng nông sản: lúa gạo chắc hạt, ngô nhiều tinh bột, rau củ có hàm lượng dinh dưỡng cao.
5. Giúp cây phục hồi sau thu hoạch: nhờ thúc đẩy quá trình trao đổi chất và dự trữ dinh dưỡng.
4. Hiệu quả sử dụng và lưu ý
Đất chua, đất phèn → nên dùng lân nung chảy hoặc bón kết hợp với vôi để giảm cố định P.
Đất kiềm → ưu tiên dùng supe lân, DAP, MAP để dễ hấp thu.
Kết hợp N + P + K sẽ cho hiệu quả cao hơn là chỉ bón riêng lân.
Thời kỳ bón lân hiệu quả nhất: bón lót hoặc giai đoạn cây con để phát triển rễ.
5. Tài liệu tham khảo khoa học
Havlin J.L. et al. (2014). Soil Fertility and Fertilizers, 8th Edition. Pearson.
Marschner, P. (2012). Marschner’s Mineral Nutrition of Higher Plants. Academic Press.
FAO (2006). Fertilizer use by crop. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations.
