1. Khái niệm về phân bón kích rễ
Phân bón kích rễ là nhóm sản phẩm có tác dụng kích thích sự hình thành và phát triển hệ thống rễ mới, giúp cây tăng khả năng hấp thu nước và dinh dưỡng. Chúng thường được sử dụng trong các giai đoạn:
Cây con mới trồng, ra ngôi.
Sau khi cắt tỉa, ghép hoặc cây bị tổn thương rễ.
Khi cây cần phục hồi sau stress (ngập úng, hạn hán, sâu bệnh).
Cơ chế: Chủ yếu nhờ hormone sinh trưởng (Auxin, Cytokinin, GA3) kết hợp với dinh dưỡng vi lượng (P, K, Ca, Zn, B, humic, amino acid).
2. Các nhóm phân bón kích rễ chính
2.1. Phân hóa học vô cơ chuyên kích rễ
Lân (P2O5): tham gia cấu tạo năng lượng ATP, hỗ trợ hình thành rễ cám.
Kali (K2O): giúp rễ cứng, khỏe, chống chịu stress.
Canxi (Ca): phát triển rễ non, tăng sức đề kháng.
Một số loại phân thường dùng: Super lân, DAP, MKP (KH₂PO₄).
Ưu điểm: tác dụng nhanh, dễ dùng, giá rẻ.
Nhược điểm: dễ gây sốc nếu dùng quá liều, không cải thiện đất lâu dài
2.2. Phân hữu cơ sinh học kích rễ
Acid humic – fulvic: kích thích sinh trưởng rễ, tăng khả năng trao đổi dinh dưỡng.
Amino acid: giúp cây phục hồi nhanh, giảm sốc sau khi trồng.
Chiết xuất rong biển (seaweed extract): giàu hormone tự nhiên (Auxin, Cytokinin), vitamin và khoáng.
Ưu điểm: bền vững, cải thiện hệ vi sinh đất, tăng tơi xốp.
Nhược điểm: tác dụng chậm hơn so với hóa học.
2.3. Chế phẩm sinh học kích rễ (microbial)
Chứa các vi sinh vật có lợi: Bacillus subtilis, Trichoderma spp., Pseudomonas fluorescens.
Cơ chế: tiết enzyme và hormone kích thích rễ, đồng thời ức chế nấm bệnh vùng rễ.
Ưu điểm: an toàn, cải tạo đất, hạn chế bệnh hại.
Nhược điểm: hiệu quả phụ thuộc vào điều kiện đất và thời tiết.
2.4. Phân bón lá & dung dịch thủy canh kích rễ
Thường ở dạng NPK + trung vi lượng + hormone.
Dùng để tưới gốc hoặc phun lá khi cần phục hồi nhanh.
Ví dụ: Rootplex, Atonik, NAA, IBA.
Ưu điểm: hấp thu nhanh, hiệu quả rõ rệt.
Nhược điểm: phải dùng đúng liều lượng, dễ gây dư lượng.
3. Ứng dụng thực tế trên cây trồng
Cây ăn trái (sầu riêng, mít, xoài): dùng humic + rong biển để kích rễ khỏe, kết hợp Trichoderma hạn chế nấm Phytophthora.
Cây công nghiệp (cà phê, hồ tiêu, cao su): dùng super lân + chế phẩm vi sinh để kích rễ sau thu hoạch.
Rau màu, hoa kiểng: dùng phân bón lá chứa NAA, IBA giúp cây ra rễ nhanh khi giâm cành, trồng mới.
4. Kết luận và khuyến nghị
Nên kết hợp cả 3 nhóm (hóa học + hữu cơ + sinh học) để vừa kích rễ nhanh, vừa bền vững lâu dài.
Tránh lạm dụng hormone tổng hợp vì có thể gây biến dạng hoặc suy cây.
Chọn loại phân bón kích rễ tùy mục đích: ngắn hạn (phục hồi nhanh) hay dài hạn (cải tạo đất, bền rễ).
